کد مطلب:275526 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:288
نظر اجماعی علماء اسلام در بحث مهدویت
علی رغم آنچه مستشرقان گفته اند - و دیگران از تابعین ایشان -، اهل تسنن به احادیث مهدی، آن چنانكه گوشه ای از آن را در فراز پیشین دیدید، توجه بسیار كرده و اكثر ایشان این احادیث را
[ صفحه 31]
در كتابهای و مجموعه های روائی خویش متذكر شده اند و احادیث مهدی را صحیح و حسن [1] نیامده اند كه جای هیچگونه تردید و عیبجوئی از این روایات از دیدگاه علم الحدیث باقی نمی ماند. بویژه كه راویان این احادیث نیز طبق نقل ایشان كسانی از صحابه و تابعین [2] هستند كه سخن آنها مورد وثوق و اطمینان است و از دیدگاه برادران اهل تسنن جای اشكال نیست: علی محمد، علی دخیل در كتاب ارزشمند خویش الامام المهدی (ع)، نام 50 نفر از صحابه را كه حدیث مهدی (ع) را نقل نموده اند با ذكر نام كتاب و صفحه ای كه حدیث آنان آمده،
[ صفحه 32]
ذكر می كند (كه علی بن ابی طالب (ع)، فاطمه زهرا (ع)، سلمان، ابوذر، حذیفه، عایشه، ابن عباس، ابوسعید خدری، ابوایوب انصاری، جابر بن عبدالله انصاری، عمار یاسر، عمر بن خطاب، معاذ بن جبل و... جزء آنان هستند) و پس از آن نیز از 50 نفر دیگر از تابعین، بهمان كیفیت نام می برد (كه ابراهیم بن علقمه، ابونضره، اصبغ بن نباته، جابر صدفی، سعید بن جبیر، سلیم بن قیس الهلالی، طاووس یمانی، محمد بن حنفیه، معلی بن زیاد و... عده ای از آنها می باشند). [3] و با این ترتیب، پژوهشگری صادق، بخوبی در می یابد كه چه بنیان محكمی در قبول داشت اصل مهدویت و قیام حضرت مهدی (ع) در آخر الزمان، در احادیث پیامبر وجود دارد. از این كه فراتر رویم و كند و كاوی در كتب حدیثی برادران اهل تسنن كنیم به حقایق تازه تری دست می یازیم و می نگریم كه 144 نفر از دانشمندان و اعلام عامه در معاجم حدیثی و یا در كتب تفسیر خویش، احادیثی از پیامبر در روشن سازی انقلاب مهدی (ع) نقل نموده اند [4] كه ما تنها به چند تائی از آنها یا قید نام كتاب و شماره صفحه ای كه حدیث در آنها آمده فقط اشاره می كنیم: [5] .
[ صفحه 33]
الاتحاف بجب الاشراف شبراوی ص 68 الاصابه عقلانی ج 7 ص 30 التاریخ بخاری بنقل از سنن ابن ماجه جلد 2 ص 519 تیسیر الوصول شیبانی جلد 4 ص 18 تفسیر الدر المنثور سیوطی جلد 6 ص 56 ذخائر العقبی طبری ص 15 سبائك الذهب سویدی ص 78 شرح صحیح ترمذی ابن عربی جلد 9 ص 77 فتح الباری عسقلانی جلد 6 ص 385 فتوحات اسلامیه دحلان جلد 2 ص 322 كشف الظنون خلیفه جلد 1 ص 894 المستدرك علی الصحیحین حاكم جلد 4 ص 465 مسند احمد بن حنبل جلد 3 ص 48 مفتاح كنوز السنه محمد فواد ص 484 معجم البلدان حموی جلد 6 ص 175 مرحله ای از این فراتر، آنست كه گروهی دیگر از این دانشمندان، به این موضوع آن قدر اهمیت داده اند كه فصلی از كتابهای خویش را به موضوع مهدی (ع) و غیبت، علائم ظهور، دولت، مدت بقاء و دیگر ویژگیهای آن حضرت اختصاص داده اند برای نمونه گروهی از ایشان:
[ صفحه 34]
ابن طولون در كتاب الائمه الاثنی عشر برزنجی در كتاب الاشاعه صبان در كتاب اسعاف الراغبین سبط بن جوزی در كتاب تذكره خواص الامه سمهودی دركتاب جواهر العقدین عبدالملك عصامی در كتاب سمط النجوم العوالی ابن حجر در كتاب الفتاوی الحدیثه حموینی شافعی در كتاب فرائد السمطین شبلنجی در كتاب نور الابصار شعرانی در كتاب الیواقیت و الجواهر [6] ملاحظه صبر و شكیبائی خواننده این مختصر را نموده این فهرست ها را مختصر تر می كنیم تا طاقت ادامه راه نیز باشد، اما چه كنیم كه باز فكر اینكه گروهی بی خبر و یا مغرض پیدا شوند و بگویند مهدویت ساخته و پرداخته شیعه است! ما را به ادامه راه رهنمون می كند، زهی انصاف! حتی پاره ای از این دانشمندان، تاریخ ولادت امام (ع) را بطور دقیق در كتابهای خویش آورده جای ابهامی باقی نگذاشته اند: برای نمونه ابن طولون دمشقی حنفی در الشذورات الذهبیه صفحه 117) طبع بیروت) می گوید:
[ صفحه 35]
... دوازدهمین ایشان فرزند او [یعنی حضرت عسكری (ع)] محمد بن الحسن، یعنی همان ابوالقاسم محمد بن الحسن بن علی الهادی آخرین امام است، ولادت او روز جمعه نیمه شعبان سال 255 واقع شد و هنگام وفات پدر، پنج ساله بود. [7] و نیز ابن خلكان در وفیات الاعیان جلد یك صفحه 571 می گوید: در مورد محمد بن الحسن المهدی: ولادتش در روز جمعه نیمه شعبان سال 255 بود [8] ... ابن سبط جوزی نیز در تذكره الخواص صفحه 204 می گوید: محمد بن الحسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب كنیه اش ابو عبدالله و ابوالقاسم. حجت خدا صاحب - الزمان، قائم و منتظر و آخرین امام. [9] و برخی دیگر به همین ترتیب به ولادت آن حضرت اشاره نموده كه امكان تطبیق با هر مدعی دیگر را در مهدی منتظر از بین می برد. [10] .
[ صفحه 36]
آقای علی دوانی در كتاب ارزشمند دانشمندان عامه و مهدی موعود، نظرات 115 تن از دانشمندان عامه را با قید مدرك در قبول داشت اصل مهدویت و حضرت محمد بن الحسن (عج) آورده اند. [11] در آخر این فراز، لازم است تا روشنگری را به اتمام رسانیده، نظر محققین را به این موضوع جلب كنیم كه موضوع تنها با شواهد فوق كه از لابلای كتب برادران اهل تسنن نشان دادیم، پایان نمی پذیرد. موضوع جالبتر آنست كه افراد زیادی از این دانشمندان، اصولا كتابهائی مستقل در این موضوع به نگارش آورده اند كه در آنها صرفا مسئله مهدی (ع) را به بحث كشیده اند و شواهد اصالت آن را بیان كرده اند. این مطلب بسیار شایان توجه است: اینكه اعتقاد اسلامی در موضوع حضرت بقیه الله (عج) آن چنان مسلم و روش است و مهم كه دانشمندان وظیفه خویش دیده اند تا با نوشتن كتابهائی خاص در این موضوع، اذهان عامه را روشن كنند. در ختام این فراز نظر شما را به نام چند كتاب از این كتب جلب می كنیم: [12] كتابهای اهل تسنن خاص موضوع مهدی (ع):
[ صفحه 37]
1- ابراز الوهم المكنون من كلام ابن خلدون احمد بن صدیق بخاری
2 - احوال صاحب الزمان سعدالدین حمودی
3 - اخبار المهدی حماد بن یعقوب رواجنی
4 - اربعین حدیث فی المهدی ابی العلاء همدانی
5 - اربعین حدیث فی المهدی حافظ ابی نعیم اصفهانی
6 - البیان فی اخبار صاحب الزمان حافظ گنجی شافعی
7- البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان متقی هندی
8 - تحدیق النظر فی اخبار المهدی المنتظر محمد بن عبدالعزیر بن مانع
9 - تلخیص البیان فی علامات مهدی آخر الزمان كمال پاشا حنفی
10 - تلخیص البیان فی اخبار مهدی آخر الزمان متقی هندی
11 - التوضیح فی تواتر ما جاء فی المهدی المنتظر و الدجال و المسیح قاضی القضاه شوكانی
12 - جمع الاحادیث الوارده فی المهدی ابی بكر بن خثیمه
13 - الرد علی من حكم و قضی ان المهدی الموعود جاء و مضی ملا علی القاری
14 - رساله فی الاحادیث القاضیه محمد بن اسماعیل بخروج المهدی صنعانی
[ صفحه 38]
15- رساله فی المهدی صنعانی
16 - العرف الوردی فی اخبار المهدی جلال الدین سیوطی
17 - العطر الوردی فی شرح القطر الشهدی فی اوصاف المهدی جلال الدین سیوطی
18 - عقد الدرر فی اخبار المهدی المنتظر یوسف مقدسی شافعی
19 - فوائد الفكر فی المهدی المنتظر مرعی المقدس حنبلی
20 - المهدی ابی داود سجستانی و...
شیعه
حال كه تصویر كاملی از اصالت اعتقاد به حضرت محمد بن الحسن (عج) در اعتقادات و نوشتجات مختلف برادران اهل تسنن بدست دادیم، اشاره ای نیز به شیعه داشته باشیم. پیدا است كه شیعه بخاطر تقدمش در جمع آوری احادیث پیامبر و ائمه در این زمینه پیشگام است و از لحاظ متون بسیار غنی است، تا جائیكه حتی پیش از میلاد امام مهدی (ع) بر اساس احادیث پیامبر آن قدر اعتقاد به او روشن بوده است كه ملا در مورد غیبت آن حضرت كه یكی از ویژگیهای اوست كتابهای متعددتی نگاشته شده است. این حتی می رساند كه انتظار تحقق پیوستن مواعید پیامبر و ائمه در شخص حضرت محمد بن الحسن (ع) از پیش از تولد او در وجود شیعه شعله ور بوده است. برای نشان دادن این موضوع نام چند كتاب در مورد غیبت امام مهدتی (عج) كه پیش
[ صفحه 39]
از تولد آن حضرت نوشته شده است نام می بریم:
1 - الغیبه از علی بن عمر اعرج كوفی (عصر امام موسی كاظم ع) [13] .
2 - الغیبه ابراهیم بن صالح انماطی (عصر امام موسی كاظم ع) [14] .
3 - الغیبه علی بن حسن طایی طاطری (عصر امام موسی كاظم ع) [15] .
4 - الغیبه حسن بن علی بن حمزه سالم (عصر امام موسی كاظم ع) [16] .
5 - الغیبه عباس بن هشام ناشری (عصر امام جواد) متوفی 220 ه. [17] .
6 - الغیبه ابواسحاق ابراهیم نهاوندی (عصر امام جواد و امام هادی و عسكری). [18] .
7 - الغیبه علی بن حسن بن فضال (عصر امام جواد و امام هادی و عسكری متوفی 224 ه). [19] .
[ صفحه 40]
8- الغیبه از فضل بن شاذان نیشابوری (عصر امام جواد و امام هادی و عسكری متوفی260). [20] .
كه با در نظر گرفتن فضای خفقان آور دوران خلفای عباسی و جلوگیری شدید آنها را شیوع تفكر مهدی به ارزش این كتابها كه علی رغم همه این جلوگیریها نوشته شده پی می بریم و نیز آثار دیگر این پیشتازان در این موضوع مبین اهمیت ویژه این بحث است. چون دیدگاه شیعه در موضوع امام مهدی (ع) كاملا روشن و منابعش در دسترش و فراوان است خواننده را با توضیحی در مورد كتابنامه به منبعی غنی ارجاع می دهیم تا بر اساس آن، با رجوع به كتب نوشته شده در این موضوع اطلاعات لازم را بدست آورد.
كتابنامه
كتابنامه امام مهدی (ع) نام كتابی است كه از 355 كتاب و رساله كه در مورد حضرت مهدی (ع) نگاشته شده است نام برده چه از اهل تسنن و چه از علمای امامیه. و می توان فهرستی از كتابهائی كه مستقلا پیرامون حضرت مهدی (ع) از دورترین ایام تا زمان حاضر نوشته شده و نیز كتابهائی كه بخشی از آنها در مورد آن حضرت است در آنجا دید. و تازه این همه كتابها نیست، و تنها كتابهائی جمع آوری شده كه بدست آمده، اما كتابهائی كه هنوز شناخته نشده یا شناخته شده ولی در دست نیست بسیار زیاد است...
[ صفحه 41]
كه از این تعداد، بیش از دویست كتاب و رساله از عربی و فارسی از عامه و خاصه مستقلا پیرامون امام مهدی (ع) است... [21] .
اگر چه نتیجه این سیر، خود بدست آمد، و اصالت اسلامی این فكر روشن شد بد نیست سخن را در این فصل با فتوای علمای فعلی حجاز كه از طرف مجله رابطه العالم الاسلامی [22] به امضای مدیر اداره مجمع فقهی اسلامی یعنی محمد منتصر كنانی است به پایان بریم. تا معلوم شود فتوای علمای فعلی اهل تسنن نیز چیزی با علمای قبلی شان تفاوت ندارد: حفاظ احادیث و بزرگان دانشمندان حدیث نیز تصریح كرده اند كه احادیث مهدی مشمل بر احادیث صحیح و حسن است و مجموع آن متواتر می باشد اعتقاد به ظهور مهدی بر هر مسلمانی واجب است و این جزء عقاید اهل سنت و جماعت محسوب می شود و جز افراد نادان و بی خبر یا بدعتگزار آن را انكار نمی كنند. [23] .
آری:
خروج امام لا محاله واقع
یقوم علی اسم الله و البركات
[ صفحه 42]
یمیز فینا كل حق و باطل
و یجزی علی النعماء و النعمات [24] .
آمدن امامی از شما بدون شك وقوع می یابد و با نام و بركات خدا قیام می كند او هر حق و باطلی را میان ما از هم جدا می سازد و پاداش هر كار نیك و بدی را می دهد
[ صفحه 44]
[ صفحه 31]
در كتابهای و مجموعه های روائی خویش متذكر شده اند و احادیث مهدی را صحیح و حسن [1] نیامده اند كه جای هیچگونه تردید و عیبجوئی از این روایات از دیدگاه علم الحدیث باقی نمی ماند. بویژه كه راویان این احادیث نیز طبق نقل ایشان كسانی از صحابه و تابعین [2] هستند كه سخن آنها مورد وثوق و اطمینان است و از دیدگاه برادران اهل تسنن جای اشكال نیست: علی محمد، علی دخیل در كتاب ارزشمند خویش الامام المهدی (ع)، نام 50 نفر از صحابه را كه حدیث مهدی (ع) را نقل نموده اند با ذكر نام كتاب و صفحه ای كه حدیث آنان آمده،
[ صفحه 32]
ذكر می كند (كه علی بن ابی طالب (ع)، فاطمه زهرا (ع)، سلمان، ابوذر، حذیفه، عایشه، ابن عباس، ابوسعید خدری، ابوایوب انصاری، جابر بن عبدالله انصاری، عمار یاسر، عمر بن خطاب، معاذ بن جبل و... جزء آنان هستند) و پس از آن نیز از 50 نفر دیگر از تابعین، بهمان كیفیت نام می برد (كه ابراهیم بن علقمه، ابونضره، اصبغ بن نباته، جابر صدفی، سعید بن جبیر، سلیم بن قیس الهلالی، طاووس یمانی، محمد بن حنفیه، معلی بن زیاد و... عده ای از آنها می باشند). [3] و با این ترتیب، پژوهشگری صادق، بخوبی در می یابد كه چه بنیان محكمی در قبول داشت اصل مهدویت و قیام حضرت مهدی (ع) در آخر الزمان، در احادیث پیامبر وجود دارد. از این كه فراتر رویم و كند و كاوی در كتب حدیثی برادران اهل تسنن كنیم به حقایق تازه تری دست می یازیم و می نگریم كه 144 نفر از دانشمندان و اعلام عامه در معاجم حدیثی و یا در كتب تفسیر خویش، احادیثی از پیامبر در روشن سازی انقلاب مهدی (ع) نقل نموده اند [4] كه ما تنها به چند تائی از آنها یا قید نام كتاب و شماره صفحه ای كه حدیث در آنها آمده فقط اشاره می كنیم: [5] .
[ صفحه 33]
الاتحاف بجب الاشراف شبراوی ص 68 الاصابه عقلانی ج 7 ص 30 التاریخ بخاری بنقل از سنن ابن ماجه جلد 2 ص 519 تیسیر الوصول شیبانی جلد 4 ص 18 تفسیر الدر المنثور سیوطی جلد 6 ص 56 ذخائر العقبی طبری ص 15 سبائك الذهب سویدی ص 78 شرح صحیح ترمذی ابن عربی جلد 9 ص 77 فتح الباری عسقلانی جلد 6 ص 385 فتوحات اسلامیه دحلان جلد 2 ص 322 كشف الظنون خلیفه جلد 1 ص 894 المستدرك علی الصحیحین حاكم جلد 4 ص 465 مسند احمد بن حنبل جلد 3 ص 48 مفتاح كنوز السنه محمد فواد ص 484 معجم البلدان حموی جلد 6 ص 175 مرحله ای از این فراتر، آنست كه گروهی دیگر از این دانشمندان، به این موضوع آن قدر اهمیت داده اند كه فصلی از كتابهای خویش را به موضوع مهدی (ع) و غیبت، علائم ظهور، دولت، مدت بقاء و دیگر ویژگیهای آن حضرت اختصاص داده اند برای نمونه گروهی از ایشان:
[ صفحه 34]
ابن طولون در كتاب الائمه الاثنی عشر برزنجی در كتاب الاشاعه صبان در كتاب اسعاف الراغبین سبط بن جوزی در كتاب تذكره خواص الامه سمهودی دركتاب جواهر العقدین عبدالملك عصامی در كتاب سمط النجوم العوالی ابن حجر در كتاب الفتاوی الحدیثه حموینی شافعی در كتاب فرائد السمطین شبلنجی در كتاب نور الابصار شعرانی در كتاب الیواقیت و الجواهر [6] ملاحظه صبر و شكیبائی خواننده این مختصر را نموده این فهرست ها را مختصر تر می كنیم تا طاقت ادامه راه نیز باشد، اما چه كنیم كه باز فكر اینكه گروهی بی خبر و یا مغرض پیدا شوند و بگویند مهدویت ساخته و پرداخته شیعه است! ما را به ادامه راه رهنمون می كند، زهی انصاف! حتی پاره ای از این دانشمندان، تاریخ ولادت امام (ع) را بطور دقیق در كتابهای خویش آورده جای ابهامی باقی نگذاشته اند: برای نمونه ابن طولون دمشقی حنفی در الشذورات الذهبیه صفحه 117) طبع بیروت) می گوید:
[ صفحه 35]
... دوازدهمین ایشان فرزند او [یعنی حضرت عسكری (ع)] محمد بن الحسن، یعنی همان ابوالقاسم محمد بن الحسن بن علی الهادی آخرین امام است، ولادت او روز جمعه نیمه شعبان سال 255 واقع شد و هنگام وفات پدر، پنج ساله بود. [7] و نیز ابن خلكان در وفیات الاعیان جلد یك صفحه 571 می گوید: در مورد محمد بن الحسن المهدی: ولادتش در روز جمعه نیمه شعبان سال 255 بود [8] ... ابن سبط جوزی نیز در تذكره الخواص صفحه 204 می گوید: محمد بن الحسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب كنیه اش ابو عبدالله و ابوالقاسم. حجت خدا صاحب - الزمان، قائم و منتظر و آخرین امام. [9] و برخی دیگر به همین ترتیب به ولادت آن حضرت اشاره نموده كه امكان تطبیق با هر مدعی دیگر را در مهدی منتظر از بین می برد. [10] .
[ صفحه 36]
آقای علی دوانی در كتاب ارزشمند دانشمندان عامه و مهدی موعود، نظرات 115 تن از دانشمندان عامه را با قید مدرك در قبول داشت اصل مهدویت و حضرت محمد بن الحسن (عج) آورده اند. [11] در آخر این فراز، لازم است تا روشنگری را به اتمام رسانیده، نظر محققین را به این موضوع جلب كنیم كه موضوع تنها با شواهد فوق كه از لابلای كتب برادران اهل تسنن نشان دادیم، پایان نمی پذیرد. موضوع جالبتر آنست كه افراد زیادی از این دانشمندان، اصولا كتابهائی مستقل در این موضوع به نگارش آورده اند كه در آنها صرفا مسئله مهدی (ع) را به بحث كشیده اند و شواهد اصالت آن را بیان كرده اند. این مطلب بسیار شایان توجه است: اینكه اعتقاد اسلامی در موضوع حضرت بقیه الله (عج) آن چنان مسلم و روش است و مهم كه دانشمندان وظیفه خویش دیده اند تا با نوشتن كتابهائی خاص در این موضوع، اذهان عامه را روشن كنند. در ختام این فراز نظر شما را به نام چند كتاب از این كتب جلب می كنیم: [12] كتابهای اهل تسنن خاص موضوع مهدی (ع):
[ صفحه 37]
1- ابراز الوهم المكنون من كلام ابن خلدون احمد بن صدیق بخاری
2 - احوال صاحب الزمان سعدالدین حمودی
3 - اخبار المهدی حماد بن یعقوب رواجنی
4 - اربعین حدیث فی المهدی ابی العلاء همدانی
5 - اربعین حدیث فی المهدی حافظ ابی نعیم اصفهانی
6 - البیان فی اخبار صاحب الزمان حافظ گنجی شافعی
7- البرهان فی علامات مهدی آخر الزمان متقی هندی
8 - تحدیق النظر فی اخبار المهدی المنتظر محمد بن عبدالعزیر بن مانع
9 - تلخیص البیان فی علامات مهدی آخر الزمان كمال پاشا حنفی
10 - تلخیص البیان فی اخبار مهدی آخر الزمان متقی هندی
11 - التوضیح فی تواتر ما جاء فی المهدی المنتظر و الدجال و المسیح قاضی القضاه شوكانی
12 - جمع الاحادیث الوارده فی المهدی ابی بكر بن خثیمه
13 - الرد علی من حكم و قضی ان المهدی الموعود جاء و مضی ملا علی القاری
14 - رساله فی الاحادیث القاضیه محمد بن اسماعیل بخروج المهدی صنعانی
[ صفحه 38]
15- رساله فی المهدی صنعانی
16 - العرف الوردی فی اخبار المهدی جلال الدین سیوطی
17 - العطر الوردی فی شرح القطر الشهدی فی اوصاف المهدی جلال الدین سیوطی
18 - عقد الدرر فی اخبار المهدی المنتظر یوسف مقدسی شافعی
19 - فوائد الفكر فی المهدی المنتظر مرعی المقدس حنبلی
20 - المهدی ابی داود سجستانی و...
شیعه
حال كه تصویر كاملی از اصالت اعتقاد به حضرت محمد بن الحسن (عج) در اعتقادات و نوشتجات مختلف برادران اهل تسنن بدست دادیم، اشاره ای نیز به شیعه داشته باشیم. پیدا است كه شیعه بخاطر تقدمش در جمع آوری احادیث پیامبر و ائمه در این زمینه پیشگام است و از لحاظ متون بسیار غنی است، تا جائیكه حتی پیش از میلاد امام مهدی (ع) بر اساس احادیث پیامبر آن قدر اعتقاد به او روشن بوده است كه ملا در مورد غیبت آن حضرت كه یكی از ویژگیهای اوست كتابهای متعددتی نگاشته شده است. این حتی می رساند كه انتظار تحقق پیوستن مواعید پیامبر و ائمه در شخص حضرت محمد بن الحسن (ع) از پیش از تولد او در وجود شیعه شعله ور بوده است. برای نشان دادن این موضوع نام چند كتاب در مورد غیبت امام مهدتی (عج) كه پیش
[ صفحه 39]
از تولد آن حضرت نوشته شده است نام می بریم:
1 - الغیبه از علی بن عمر اعرج كوفی (عصر امام موسی كاظم ع) [13] .
2 - الغیبه ابراهیم بن صالح انماطی (عصر امام موسی كاظم ع) [14] .
3 - الغیبه علی بن حسن طایی طاطری (عصر امام موسی كاظم ع) [15] .
4 - الغیبه حسن بن علی بن حمزه سالم (عصر امام موسی كاظم ع) [16] .
5 - الغیبه عباس بن هشام ناشری (عصر امام جواد) متوفی 220 ه. [17] .
6 - الغیبه ابواسحاق ابراهیم نهاوندی (عصر امام جواد و امام هادی و عسكری). [18] .
7 - الغیبه علی بن حسن بن فضال (عصر امام جواد و امام هادی و عسكری متوفی 224 ه). [19] .
[ صفحه 40]
8- الغیبه از فضل بن شاذان نیشابوری (عصر امام جواد و امام هادی و عسكری متوفی260). [20] .
كه با در نظر گرفتن فضای خفقان آور دوران خلفای عباسی و جلوگیری شدید آنها را شیوع تفكر مهدی به ارزش این كتابها كه علی رغم همه این جلوگیریها نوشته شده پی می بریم و نیز آثار دیگر این پیشتازان در این موضوع مبین اهمیت ویژه این بحث است. چون دیدگاه شیعه در موضوع امام مهدی (ع) كاملا روشن و منابعش در دسترش و فراوان است خواننده را با توضیحی در مورد كتابنامه به منبعی غنی ارجاع می دهیم تا بر اساس آن، با رجوع به كتب نوشته شده در این موضوع اطلاعات لازم را بدست آورد.
كتابنامه
كتابنامه امام مهدی (ع) نام كتابی است كه از 355 كتاب و رساله كه در مورد حضرت مهدی (ع) نگاشته شده است نام برده چه از اهل تسنن و چه از علمای امامیه. و می توان فهرستی از كتابهائی كه مستقلا پیرامون حضرت مهدی (ع) از دورترین ایام تا زمان حاضر نوشته شده و نیز كتابهائی كه بخشی از آنها در مورد آن حضرت است در آنجا دید. و تازه این همه كتابها نیست، و تنها كتابهائی جمع آوری شده كه بدست آمده، اما كتابهائی كه هنوز شناخته نشده یا شناخته شده ولی در دست نیست بسیار زیاد است...
[ صفحه 41]
كه از این تعداد، بیش از دویست كتاب و رساله از عربی و فارسی از عامه و خاصه مستقلا پیرامون امام مهدی (ع) است... [21] .
اگر چه نتیجه این سیر، خود بدست آمد، و اصالت اسلامی این فكر روشن شد بد نیست سخن را در این فصل با فتوای علمای فعلی حجاز كه از طرف مجله رابطه العالم الاسلامی [22] به امضای مدیر اداره مجمع فقهی اسلامی یعنی محمد منتصر كنانی است به پایان بریم. تا معلوم شود فتوای علمای فعلی اهل تسنن نیز چیزی با علمای قبلی شان تفاوت ندارد: حفاظ احادیث و بزرگان دانشمندان حدیث نیز تصریح كرده اند كه احادیث مهدی مشمل بر احادیث صحیح و حسن است و مجموع آن متواتر می باشد اعتقاد به ظهور مهدی بر هر مسلمانی واجب است و این جزء عقاید اهل سنت و جماعت محسوب می شود و جز افراد نادان و بی خبر یا بدعتگزار آن را انكار نمی كنند. [23] .
آری:
خروج امام لا محاله واقع
یقوم علی اسم الله و البركات
[ صفحه 42]
یمیز فینا كل حق و باطل
و یجزی علی النعماء و النعمات [24] .
آمدن امامی از شما بدون شك وقوع می یابد و با نام و بركات خدا قیام می كند او هر حق و باطلی را میان ما از هم جدا می سازد و پاداش هر كار نیك و بدی را می دهد
[ صفحه 44]
[1] دو اصطلاح در دانش حديث شناسي (علم الحديث) براي نوعي از احاديث: حديث صحيح حديثي را گويند كه تمامي سلسله روات آن تا خود پيامبر، اشخاصي عادل، مطمئن و قابل اعتماد كامل باشند و هيچگونه نارسائي و عيبي در آن حديث نباشد. (علوم الحديث و مصطلحه از دكتر صبحي صالج چاپ پنجم، ص 145) و حديث حسن حديثي را گويند كه در بين راويان آن فرد متهم به دروغگوئي نباشد و مورد قبول همه علماء قرار گرفته باشد و فقهاء آن را استعمال كنند (علوم الحديث لابن صلاح، چاپ دوم، 1972، ص 26). اين دو اصطلاح را طبق نظر محدثين اهل تسنن معني كرديم، براي آنكه تعريف شيعي اين اصطلاحات را هم ديده باشيد به كتاب الوجيزه في الدرايه شيخ بهائي (متوفي 1030) از انتشارات كتابخانه بزرگ اسلامي ص 5 مراجعه كنيد.
[2] صحابه كساني هستند كه دوران پيامبر - ص - را درك كرده از فيض وجودي آن حضرت بهره برده اند و مطالبي را از آن بزرگ نقل نموده اند. تابعين كساني هستند كه پيامبر را نديده اول ولي صحابه را ديده و سخنان آن حضرت را با واسطه صحابه نقل كرده اند.
[3] الامام المهدي، صفحه 114 تا 121.
[4] كه مسلما اين عدد، عدد آخر و قطعي نيست و با پژوهش بيشتر، الزاما مدارك ديگري اضافه مي شود.
[5] همان كتاب، صفحات 298 - 318.
[6] همان كتاب، صفحات 307 تا 309.
[7] احقاق الحق، ج 13 ص 88.
[8] همان كتاب، ص 89.
[9] همان كتاب، ص 90.
[10] همچون: ابن صباغ در فصول المهمه، ص 274. ابن حجر هيتمي در صواعق ص 124. كمال الدين محمد شاعي در مطالب السوول، ص 89. علامه حمزاوي در مشارق الانوار، ص 153. و شبلنجي در نور الابصار، ص 229. علامه شبراوي شافعي در الاتحاف بحب الاشراف، ص 68 و... (احقاق الحق، ج 13 ص 88 تا 97 و دخيل، ص 122).
[11] دانشمندان عامه و مهدي موعود، علي دواني، 1353، دار الكتب الاسلاميه. توصيه مي شود در اين موضوع، به اين گردآوري ي ارزشمند مراجعه شود.
[12] الامام المهدي، ص 303 به بعد.
[13] رجال احمد بن علي نجاشي (متوفي 450 ه.)، ص 194.
[14] قاموس الرجال شيخ محمد تقي تستري، جلد سوم ص 193.
[15] همان كتاب، ج 6 ص 452.
[16] همان كتاب، جلد 3 ص 193.
[17] رجال نجاشي، ص 193.
[18] الفهرست شيخ طوسي، چاپ سوم (1380 نجف)، ص 29.
[19] رجال نجاشي، ص 181.
[20] رجال شيخ طوسي، ص 420.
[21] كتابنامه امام مهدي (ع)، صندوق پستي 2223: جاپ دوم 15 شعبان 1398.
[22] كه زير نفوذ افراطي ترين جناحهاي اسلامي (يعني وهابيان) قرار دارد.
[23] ناصر مكارم شيرازي مسئله انتظار، موسسه مطبوعاتي هدف. صفحه 23، متن كامل فتواي علماي حجاز و مفصل استدلالهاي ايشان را در اين زمينه آورده اند. (ص 18 تا 30).
[24] از اشعار دعبل خزاعي، شاعر آزاده شيعي در پيشگاه حضرت ثامن الائمه امام علي بن موسي الرضا (ع). كه پس از آنكه اشعاري را بر امام (ع) خواند حضرت پس از گريه فروان فرمود: نطق روح القدس بلسانك... در اين كلمات روح القدس از زبان تو، لب به سخن گشوده است...
كشف الاستار، ص 46.